Ζώντας με Βηματοδότη: Τι Πρέπει να Ξέρω;

Πότε χρειάζεται ο βηματοδότης;

Η κύρια χρήση του βηματοδότη είναι για την θεραπεία παθολογικών βραδυκαρδιών. Η διάγνωση αυτών γίνεται μετά από επίσκεψη σε καρδιολόγο και με τη χρήση Ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ) και κλινικής εξετάσεως. Συνήθως υπάρχουν και συμπτώματα βραδυκαρδίας όπως λιποθυμία, εύκολη κόπωση και δύσπνοια. Ασθενείς οι οποίοι έχουν άλλα καρδιολογικά προβλήματα είναι σε αυξημένο ρίσκο να παρουσιάσουν προβλήματα ρυθμού και να χρειαστούν βηματοδότηση. Κάποτε χρειάζεται να πραγματοποιηθούν και άλλες διαγνωστικές εξετάσεις όπως Holter ρυθμού (24/48/72 ώρες) ή και πιο μακροχρόνια καταγραφή ρυθμού για να αποφασιστεί εάν χρειάζεται βηματοδότηση.

Οι πιο συχνές διαγνώσεις είναι:

Κολποκοιλικακός αποκλεισμός – πρόβλημα με την ηλεκτρική επικοινωνία των κόλπων και των κοιλίων της καρδιάς και διαχωρίζονται σε πρώτου, δεύτερου και τρίτου βαθμού, με αύξουσα σοβαρότητα ανά βαθμό. Παρουσιάζεται συνήθως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Σε σοβαρές περιπτώσεις (2ου ή 3ου βαθμού) χρήζει επείγουσας θεραπείας.

Εικόνα 3: καρδιογράφημα που δείχνει βραδυκαρδία και κολποκοιλιακό αποκλεισμό.

Νόσος φλεβόκομβου – πάθηση του φυσιολογικού βηματοδότη της καρδιάς, του φλεβόκομβου, που αδυνατεί να ανταποκριθεί με την πρέπουσα συχνότητα στις απαιτήσεις της καρδιάς, προκαλώντας συμπτώματα.

Οι ενδείξεις τοποθετήσεως απινιδωτή ή αμφικοιλιακού βηματοδότη είναι διαφορετικές και σχετίζονται συνήθως με την παρουσία σημαντικής καρδιακής ανεπάρκειας ή σοβαρών αρρυθμιών που μπορεί να προκαλέσουν θάνατο. Αυτά αξιολογούνται πάντοτε από τους θεράποντες καρδιολόγους πριν την διεξαγωγή οποιασδήποτε επεμβάσεως.

Διαδικασία τοποθέτησης και μετεγχειρητική φροντίδα

Οι επεμβάσεις τοποθέτησης βηματοδότη πραγματοποιούνται πάντοτε στο καρδιολογικό αιμοδυναμικό εργαστήριο υπό αυστηρώς στείρες συνθήκες και με τη χρήση ακτινολογικής καθοδήγησης. Χρησιμοποιούνται τοπική αναισθησία και ελαφρά ηρεμιστικά, όχι γενική αναισθησία, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις υψηλής πολυπλοκότητας. Τα καλώδια τοποθετούνται στην κατάλληλη θέση (συνήθως δεξιά κοιλία και δεξιό κόλπο) και γίνονται οι κατάλληλοι έλεγχοι όσον αφορά τις ηλεκτρικές παραμέτρους. Όταν ο γιατρός είναι ευχαριστημένος με τις παραμέτρους τότε συνδέονται με την συσκευή και αυτή τοποθετείται κάτω από την αριστερή κλείδα. Η τομή μετά κλείνεται με ραφές. Μετά την επέμβαση ο ασθενής μένει στο νοσοκομείο για ένα βράδυ, γίνονται περαιτέρω έλεγχοι το πρωί και μετά δίνεται εξιτήριο.

Μετεγχειρητικά υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί για 4 εβδομάδες μετά την επέμβαση, ειδικά όσον αφορά την χρήση του αριστερού χεριού: δεν επιτρέπεται να ανεβαίνει ψηλά ο αριστερός ώμος ούτε και να σηκώνεται βάρη με το αριστερό χέρι. Για προληπτικούς λόγους δεν επιτρέπεται ούτε το οδήγημα για 4 εβδομάδες. Μετά το πέρας αυτού του χρόνου ο ασθενής μπορεί ουσιαστικά να συνεχίσει την ζωή του κανονικά και υπάρχουν ελάχιστες προφυλάξεις που πρέπει να τηρούνται.

Ποιότητα ζωής με βηματοδότη

Με τη σημαντική τεχνολογική πρόοδο των βηματοδοτών τα τελευταία χρόνια η ποιότητα ζωής των ασθενών έχει βελτιωθεί σημαντικά. Πέρα από κάποιες προφυλάξεις που αναφέρονται πιο πάνω δεν υπάρχουν σημαντικοί καθημερινοί περιορισμοί. Επιτρέπεται η χρήση όλων των ηλεκτρονικών συσκευών καθημερινής χρήσης (π.χ. κινητό τηλέφωνο, τηλεκοντρόλ, φούρνος μικροκυμάτων κτλ) και γυμναστική όπως ποδηλασία ή τρέξιμο (ακόμη και προπόνηση με βάρη σε λογικά πλαίσια). Η μπαταρία μιας συσκευής συνήθως διαρκεί τουλάχιστον 8 χρόνια οπόταν δεν χρειάζεται επέμβαση πριν από τότε και οι σύγχρονες συσκευές είναι μικρές σε μέγεθος χωρίς να προκαλούν ιδιαίτερα αισθητικά προβλήματα.

Το μέλλον είναι έδω

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία εντυπωσιακή ανάπτυξη των τεχνολογιών βηματοδότησης που υπόσχονται να βελτιώσουν περαιτέρω την φροντίδα και την ποιότητα ζωής των ασθενών με καρδιακές συσκευές.

Οι βηματοδότες χωρίς καλώδια (ασύρματοι βηματοδότες/leadless pacemakers) εισήχθησαν στην αγορά το 2016 με το Medtronic Micra. Αντί καλωδίων και ‘κουτιού΄ο βηματοδότης είναι μία κάψουλα με όγκο λιγότερο από 1 cm3 και εμφυτεύεται κατευθείαν μέσα στη δεξιά κοιλία της καρδιάς. Το κρίσιμο πλεονέκτημα τους είναι το πολύ μικρότερο ρίσκο μολύνσεως της συσκευής και έτσι χρησιμοποιούνται συχνά σε ασθενείς με ψηλό ρίσκο επιμολύνσεως. Ταυτόχρονα δεν απαιτείται μακροπρόθεσμη πρόσβαση στα μεγάλα αγγεία του θώρακα (η εμφύτευση γίνεται από την μηριαία αρτηρία), έτσι αποφεύγονται μακροπρόσθεσμα προβλήματα με αγγειακή πρόσβαση. Υπάρχουν και σημαντικά μειονεκτήματα στην λειτουργία των ασύρματων συσκευών και δεν ενδείκνυνται για όλους τους ασθενείς.

Εικόνα 4: ασύρματος βηματοδότης και σύγκριση μεγέθους με νόμισμα.

Μία άλλη σημαντική εξέλιξη είναι η χρήση υποδόριων απινιδωτών αντί των συμβατικών διαφλέβιων συσκευών. Ο υποδόριος απινιδωτής δεν χρησιμοποιεί αγγειακή πρόσβαση, αντ’αυτού το ηλεκτρόδιο εμφυτεύεται υποδόρια πάνω από το στέρνο και η συσκευή στην αριστερή υπομασχάλια περιοχή. Είναι εξίσου αποτελεσματικός όσον αφορά την απινίδωση της καρδιάς όταν ανιχνευθεί επικίνδυνη αρρυθμία αλλά δεν προσφέρει δυνατότητα βηματοδοτήσεως. Είναι μία εξαιρετική λύση για συγκεκριμένους ασθενείς και επίσης προσφέρει μικρότερο ποσοστό μολύνσεως και αποφυγή προβλημάτων αγγειακής πρόσβασης στο μέλλον.

Εικόνα 5: αναπαράσταση της τοποθέτησης υποδόριου απινιδωτή στο σώμα.

Στο Απολλώνειο Ιδιωτικό Νοσοκομείο διενεργούνται επεμβάσεις εμφυτεύσεως όλων των τύπων βηματοδοτών και απινιδωτών συμπεριλαμβανομένου και των νεότερων συσκευών όπως ασύρματοι βηματοδότες και υποδόριοι απινιδωτές, τεχνικές στις οποίες το κέντρο πρωτοπορεί. Το κέντρο μας επίσης περιθάλπει τόσο προγραμματισμένα περιστατικά όσο και επείγοντα περιστατικά που παρουσιάζονται στο τμήμα πρώτων βοηθειών επί 24ώρου βάσεως. Την εξειδικευμένη ομάδα που ασχολείται με τις καρδιακές συσκευές αποτελούν ο Δρ Ηλίας Παπασάββας και ο Δρ Κυριάκος Μούγης, ενώ διευθυντής του καρδιολογικού τμήματος είναι ο Δρ Γεώργιος Γεωργίου.